 |
| Nhà văn Lâu Văn Mua ở Thanh Hóa |
Cái bụng và cái bóng
Trên núi, cái đói có hình thù. Nó không phải con quỷ to lớn như người ta kể trong chuyện xưa. Nó chỉ là một con thú nhỏ, nhưng dai dẳng, bám riết lấy cái bụng rỗng như cái chum nứt. Ban đầu nó cào nhẹ, nhắc nhở. Rồi nó gầm gừ, cấu xé, và cuối cùng là xé toạc mọi thứ còn sót lại trong người. Hắn biết nó đã quen mặt hắn từ lâu, thân thiết như người trong nhà.
Mùa này, núi lặng như một con trâu nằm rũ giữa nắng hanh. Nương ngô đã trơ gốc. Khoai đào lên từ tháng trước, ăn dần đến nay chỉ còn những củ bằng cổ tay đứa trẻ. Vợ hắn chôn giấu mấy củ khô dưới gầm sạp, chắc để dành cho con, còn hắn thì chả có gì để lừa cái bụng đang réo um ủm trong ruột. Hắn thèm đến mức mùi tro bếp cũng khiến miệng hắn ứa nước.
Buổi chiều, bóng hắn đổ dài trên nền đất đỏ. Hắn ngồi thụp dưới gốc cây táo mèo, mắt dõi về phía con đường độc đạo dẫn xuống bản. Chỗ ấy, bụi vàng cứ bay lên mỗi khi có ai đi qua. Hắn không còn sức để đứng lên, chỉ còn cái bóng hắn - dài, gầy, ngoằn ngoèo - như một con rắn phơi mình trong nắng tàn. Cái bóng ấy nhắc hắn: mày vẫn còn sống, nhưng sống thế này để làm gì?
Hắn kéo vạt áo chàm, bịt cái bụng lép kẹp. Lâu nay, hắn không còn phân biệt được mình đói vì bụng hay đói vì lòng tự trọng nữa. Con người ta, khi bị đói đến mức nhìn đâu cũng tưởng ra thức ăn, thì cũng dễ quên mất thứ gọi là nhân phẩm. Nhưng hắn vẫn cố bám vào một thứ gì đó mong manh - có thể là sĩ diện, có thể là ảo vọng - chỉ để không biến thành con vật bò vào nhà người ta xin một bát cơm.
Xa xa, khói bếp từ nhà bên kia khe suối bay lên, trắng muốt, như những sợi chỉ ai đó đang vắt vào trời. Khói ấy thơm mùi thịt. Mùi ấy quấn lấy mũi hắn, len vào tận óc, làm hắn bủn rủn như người ốm rét. Hắn thấy mình hèn hạ, nhưng cũng thấy mình đáng thương. Nghèo thì nghèo, nhưng nghèo đến mức này thì chỉ còn biết ngửa mặt cười. Cười cho đời nó khinh, cười cho bụng nó khóc.
***
Đêm đó, gió từ khe núi thổi xuống hun hút, lạnh buốt như lưỡi dao lùa qua từng thớ thịt. Cái bụng hắn réo như trống chầu. Hắn nằm dài trên tấm phản gỗ đã mòn bóng vì mồ hôi người, mắt nhìn lên mái nhà đen sẫm ám khói. Bụng cồn cào đến mức hắn nghe thấy từng tiếng óc ách, như có ai thả đá cuội vào trong.
Ngoài kia, trăng lên, đổ ánh bạc xuống mái lá, soi rõ từng nhánh ngô khô khốc trên bờ nương. Con chó nằm co trong góc nhà, thỉnh thoảng rên ư ử. Nó cũng đói, như hắn. Mùi tro bếp lẫn mùi rạ mục bốc lên ngai ngái, nhưng trong cái ngai ngái ấy, hắn vẫn ngửi thấy một thứ gì đó khác thường. Một mùi thơm đậm, ngọt lịm, từ nhà bên kia sườn dốc vọng sang.
Hắn bật dậy, nghiêng đầu lắng nghe. Đúng rồi, tiếng dao chặt lộc cộc, tiếng nồi sôi sùng sục, và thoang thoảng, một thứ mùi như mỡ tan chảy trong nước, luồn qua kẽ gió, xuyên qua khe vách, chui tọt vào mũi hắn. Thịt luộc. Món thịt luộc mà bao lâu nay hắn chỉ gặp trong những bữa cưới, bữa tết, chứ trong nhà hắn, từ sau vụ mất mùa, ngay đến cái bì lợn cũng chẳng còn.
Hắn nuốt nước bọt, một luồng hơi khô nóng chặn ngang cổ. Mắt hắn hoa lên. Bỗng nhiên, trong đầu hắn dấy lên một ý nghĩ - hay là sang xin một miếng? Chỉ một miếng thôi, cho cái bụng khỏi kêu, cho đỡ cơn quặn ruột. Người ta có thừa, xin một miếng, nhục nhã gì? Nhưng ngay lập tức, một cái gì đó như bàn tay lạnh buốt tát thẳng vào mặt hắn. Đi xin à? Hắn đã từng khinh những kẻ lê lết đi xin ăn như thế nào? Đã từng nhổ nước bọt mỗi khi thấy ai lom khom trước cửa nhà người khác để ngửa tay. Thế mà bây giờ hắn lại định làm điều ấy?
Hắn ngồi thụp xuống, hai tay ôm đầu, như thể nhồi cái ý nghĩ ấy trở lại chỗ tối tăm nhất trong óc. Nhưng nó không chịu, nó cứ bật dậy, rõ ràng hơn, rành rọt hơn: “Đi đi! Mày đói lắm rồi. Đói thì phải ăn. Sống đã, nhân phẩm tính sau!”.
Hắn vùng dậy, chân run rẩy bước ra cửa. Ánh trăng lạnh như dao, rạch xuống con đường đất đỏ lởm chởm đá. Xa xa, ánh lửa từ nhà bên kia nhấp nháy như con mắt ma quái. Mùi thịt càng lúc càng rõ, như có ai cố tình quạt thẳng vào mặt hắn. Mỗi bước chân như có ngàn cái gai nhọn đâm vào lòng tự trọng hắn. Hắn đi như kẻ trộm.
Đến gần, hắn nghe tiếng cười khúc khích, tiếng bát đũa lách cách. Trong nhà, chắc họ đang ngồi quây quanh mâm, thịt trắng phau bốc khói. Hắn đứng sững ngoài sân, tim đập thình thịch. Miệng hắn khô, nhưng nước bọt vẫn ứa ra, chảy xuống tận cằm.
Một con chó từ trong lao ra, sủa inh ỏi. Hắn giật bắn, toàn thân cứng đờ. Tiếng chó sủa làm người trong nhà động. Một bóng đàn ông bước ra, mắt nheo lại trong ánh trăng. Hắn lắp bắp:
- Tôi… tôi đi ngang…
Người kia nhìn hắn từ đầu đến chân, ánh mắt lạnh như nước suối. Rồi quay lưng vào nhà, mặc hắn đứng trơ trọi giữa sân, cùng tiếng chó gầm gừ như muốn cắn xé.
Hắn nuốt nước bọt, rồi quay đi. Cái lưng như rụng rời. Cái bụng vẫn réo. Nhưng cái réo ấy giờ lẫn với một thứ khác. Tiếng réo của nhục nhã, của cay đắng. Hắn thấy mình vừa đánh mất một thứ gì đó quan trọng, nhưng lại chẳng giành được gì ngoài cái nhìn lạnh lùng của người đời.
Hắn lê bước về nhà, bóng hắn lại đổ dài trên con đường trăng. Nhưng bóng ấy giờ run rẩy, méo mó, như chính cái nhân phẩm vừa bị bẻ gãy trong hắn.
***
Sáng hôm sau, mặt trời lên chậm như kẻ say rượu bước trên dốc. Ánh nắng nhợt nhạt, yếu ớt, nhưng vẫn làm mắt hắn nhức nhối. Hắn nằm co quắp ở góc nhà, không ngủ nổi, vì cơn đói gặm nhấm từ tối qua. Cả đêm hắn chỉ nuốt nước lã cho đầy bụng, nhưng thứ nước ấy trôi đi đâu mất, để lại cái rỗng rệt, cồn cào như ai cào bằng dao trong ruột.
Hắn mở mắt, nhìn lên mái nhà ám khói, rồi nhìn xuống đôi chân khẳng khiu như cành củi. Một ý nghĩ chợt lóe lên, sáng quắc như tia chớp: Không thể chết đói như con chó bị bỏ quên được! Người ta ăn no, ngủ kỹ, còn hắn thì nằm đây đợi ruột mục ra sao? Hắn muốn chửi thề, nhưng môi khô quắt, chỉ bật ra tiếng gằn nghe như tiếng thở.
Con đường trong óc hắn mở ra: Đi làm thuê! Ừ, làm thuê, gùi đá, gùi củi, đào mương - việc gì cũng làm, miễn có ăn. Nhưng rồi hắn bật cười. Một tiếng cười khô khốc, nghe như tiếng gỗ mục gãy trong rừng. Ai thuê hắn bây giờ? Cả bản này, nhà nào cũng đói, thuê nhau làm gì? Họ còn chưa lo nổi thân, lấy đâu ra miếng ăn cho kẻ khác?
Hắn nhớ đến mấy người từng đi xuống phố, làm bốc vác, kiếm tiền về. Nhưng đường xuống phố thì xa, lại phải có áo lành, giày tốt mà đi. Hắn nhìn xuống chân mình - đôi bàn chân nứt nẻ, đầy bùn khô, lốm đốm những vết chai tím tái. Đi bộ đến đó chắc mất chục ngày, và hắn sẽ chết đói giữa đường trước khi kiếm được một xu.
Cái bụng réo ầm ĩ, như tiếng trống thúc quân, giục hắn phải làm gì ngay. Làm gì bây giờ? Một ý nghĩ khác chui ra từ bóng tối, rình rập hắn từ lâu, giờ nhảy xổ ra như con cáo đói: Ăn trộm!
Hắn giật mình. Ăn trộm ư? Từ bao giờ hắn lại nghĩ đến điều ấy? Hắn - người từng rít lên chửi lũ trộm gà trộm ngô trong bản, từng bảo chúng là sâu mọt, là cặn bã. Vậy mà giờ hắn muốn hóa thành một trong bọn chúng? Hắn thấy nhục. Nhưng ngay sau cái nhục ấy là một cơn thèm khát đến hóa dại. Hắn tưởng tượng cái mùi thịt đêm qua, tưởng tượng những thớ thịt trắng phau nằm trên mâm, bốc khói nghi ngút. Hắn nghe tiếng ruột mình ọc ạch như tiếng suối chảy dưới lòng núi.
“Chỉ một lần thôi,” hắn tự nhủ. “Một lần thôi, rồi sẽ làm gì cũng được, sẽ cày cuốc để trả ơn. Chỉ để sống… Sống thôi…”
Hắn lết ra khỏi nhà, chân run rẩy như bị cắt gân. Trời đã đứng bóng, nắng đổ như lửa. Bóng hắn in xuống đường, dài ngoằng, ngoằn ngoèo như con rắn bị chặt đầu vẫn giãy giụa. Hắn đi men theo bờ rào, len lén như con mèo hoang. Đích đến là cái nhà hôm qua, nơi mùi thịt luộc còn ám tận óc hắn.
Trong sân, con chó nằm dài, lim dim ngủ. Hắn bước khẽ đến mức cỏ cũng chẳng kịp lay. Tay hắn run như sốt rét, mồ hôi túa ra như ai dội nước. Tim hắn đập dồn, mạnh đến nỗi hắn tưởng người trong nhà sẽ nghe thấy. Hắn luồn vào bếp. Trên chiếc chõng tre, một rổ ngô treo lủng lẳng. Ngô thôi cũng được. Ngô luộc lên ăn no là được.
Hắn với tay. Đúng lúc ấy, con chó bật dậy, sủa rầm trời. Tiếng sủa như nhát dao chém ngang tai. Hắn hoảng loạn, giật rổ ngô, lao ra ngoài. Nhưng chưa kịp bước qua cổng, một bàn tay như gọng kìm chụp lấy cổ hắn, kéo giật lại.
Hắn quay đầu, nhìn thấy ánh mắt người đàn ông - lạnh, rắn, đỏ ngầu. Ánh mắt ấy như hai mũi dao xuyên thẳng vào mặt hắn. Người đàn ông quát, tiếng quát xé rách không gian im lìm:
- Mày làm cái gì đấy?
Hắn há miệng, nhưng cổ họng nghẹn cứng, chỉ bật ra tiếng ú ớ như con lợn bị chọc tiết. Rổ ngô rơi xuống đất, lăn lóc, những bắp ngô lăn vào bụi cỏ, vàng chóe dưới nắng như những đồng xu mà hắn chẳng bao giờ có được.
Người đàn ông hất hắn ngã dúi dụi, rồi nhổ toẹt một bãi nước bọt xuống đất, ngay trước mặt hắn. Nước bọt loang trên đất đỏ, lóng lánh dưới nắng như một cái tát thẳng vào mặt trời và vào cả mặt hắn.
Hắn bò dậy, chân tay run như bún. Không ai đánh hắn, nhưng hắn thấy đau như bị đánh gãy từng khúc xương. Đau hơn cả đói. Đau vì nhục. Đau vì cái bóng của hắn - cái bóng mà hắn từng tự hào là ngay thẳng - giờ đã lấm lem bùn đất, dúi đầu dưới chân người ta.
Hắn quay lưng bỏ đi. Mặt trời trên cao chói chang, nhưng với hắn, cả thế giới đang tối sầm lại.
***
Hắn về đến nhà khi mặt trời đã rơi xuống chân núi. Nắng cuối ngày loang lổ như máu loãng trên nền đất. Cái bóng hắn trải dài, mỏng dẹt, run rẩy như một sợi chỉ sắp đứt. Hắn bước vào nhà, cái nhìn đầu tiên chạm vào đôi mắt trẻ con mở to, trong veo như giọt nước trên lá. Đứa nhỏ - con hắn - ngồi ở góc nhà, mắt dõi theo từng bước chân hắn, như chờ đợi một điều gì đó từ tay cha. Nhưng tay hắn rỗng không.
Nó không hỏi, chỉ nhìn. Ánh mắt ấy như một lưỡi dao cùn, cứa từng nhát vào lòng hắn, không chảy máu mà chỉ rỉ ra một thứ nhầy nhụa tên là tủi hổ. Hắn quay đi, giả vờ tìm cái gì trong bóng tối, để khỏi phải nhìn vào đôi mắt ấy - đôi mắt mà hắn không xứng đáng.
Hắn ngồi phịch xuống phản, hai tay ôm đầu. Trong óc hắn, tiếng quát của người đàn ông ban sáng vẫn vang vọng, cùng tiếng chó sủa, tiếng bắp ngô lăn lóc dưới đất. Những âm thanh ấy quấn lấy hắn, xiết chặt cổ hắn, như muốn dìm hắn xuống tận bùn sâu.
Hắn thấy mình không còn là mình nữa. Ngày xưa, hắn từng là một gã trai bản khỏe mạnh, thẳng lưng như cây nghiến, ai nhờ gì cũng làm, ai khó cũng giúp. Hắn từng kiêu hãnh với sức mình, với cái lao động lam lũ mà sạch sẽ. Vậy mà giờ đây, hắn thành cái gì? Một thằng đàn ông không dám nhìn mặt người, một cái bóng méo mó, dúm dó dưới gót chân kẻ khác.
Cái đói làm người ta thay đổi. Nó như con sâu đục khoét, ăn dần ăn mòn mọi thứ trong người: từ sức lực, đến lòng tin, đến cả cái gọi là nhân phẩm. Hắn tưởng mình đã chạm đáy nhục nhã từ đêm qua, khi đứng ngoài sân nhà người ta, ngửi mùi thịt mà không dám xin. Nhưng sáng nay, hắn hiểu còn có một cái nhục sâu hơn: cái nhục bị bắt quả tang khi ăn trộm.
Hắn không ăn được, cũng không khóc được. Mắt hắn ráo hoảnh, nhưng trong ngực là một khối gì đặc quánh, vừa nặng vừa rát. Hắn thấy căm thù - không chỉ căm người đàn ông đã nhổ vào mặt hắn, mà căm cả chính mình. Căm vì đã để cái bụng réo thắng cái đầu. Căm vì để một thứ gọi là đói biến mình thành con vật.
Ngoài trời, bóng tối từ từ nuốt hết ánh sáng. Hắn nhìn ra cửa, thấy cái bóng mình in mờ trên nền đất, run rẩy, nhạt dần, rồi biến mất khi đêm trùm xuống. Một nỗi sợ bò lên cổ hắn: phải chăng đời hắn cũng như cái bóng ấy - lúc đầu dài, đậm, rồi dần dần nhạt phai, đến khi tắt hẳn chẳng ai biết, chẳng ai nhớ?
Tiếng con ho sù sụ trong góc nhà kéo hắn về thực tại. Hắn nhìn đứa nhỏ, thấy nó ngồi ôm bụng, mắt trũng sâu, môi khô nứt. Cái nhìn ấy, không phải trách móc, không phải giận hờn - mà tệ hơn, là sự cam chịu. Cam chịu như đất núi cam chịu mưa gió, bao đời câm lặng. Chính cái cam chịu ấy làm hắn nghẹt thở.
Một ý nghĩ lóe lên trong đầu hắn: phải sống khác đi! Không thể cứ thế này mãi. Dù có phải bán sức, bán mạng, hắn cũng phải kiếm được một cái gì đó để đưa về nhà. Để đứa nhỏ không nhìn hắn bằng đôi mắt ấy nữa.
Đêm đó, hắn thức trắng, ngồi bó gối, đầu như một hòn đá lăn mãi trong vực sâu không tìm được chỗ dừng. Hắn nghĩ đến việc xuống chợ phiên, xin ai đó cho theo gùi hàng thuê. Nghĩ đến việc vào rừng, tìm măng, tìm củ, tìm bất cứ thứ gì nhét vào bụng. Nghĩ đến việc bán con chó - con chó gầy nhẳng nhưng vẫn còn bộ lông mượt. Nhưng rồi hắn lại thấy như ai đổ chậu nước lạnh vào óc: bán chó thì lấy gì giữ nhà?
Hắn nghĩ, nghĩ mãi, cho đến khi ngoài kia, con gà rừng cất tiếng gáy đầu tiên. Hắn đứng dậy, lưng mỏi rã, mắt rát như bỏ than. Một ngày mới lại đến. Một ngày chẳng khác gì hôm qua, ngoài cái đói càng sắc hơn, sâu hơn, như cái rễ cây ăn xuống tận tim hắn.
Hắn ra khỏi nhà, đi về phía rừng. Bóng hắn trải dài trên con đường mòn, nhưng ánh sáng nhạt nhòa khiến bóng ấy mờ đi, như sắp hòa vào đất. Trong đầu hắn, một câu hỏi đeo bám: liệu hắn có còn là hắn nữa không? Hay hắn chỉ còn là cái bóng - một cái bóng vô dụng, lạc lõng giữa núi rừng, chẳng ai buồn nhìn?
Hắn bước, bước mãi, chân lún trong đất đỏ, đầu trĩu xuống như có ai đeo đá. Cả trời núi im ắng, chỉ nghe tiếng gió thổi qua khe lá, tiếng gió như lời thì thầm: Sống để làm gì?
***
Ngày trôi qua, dài như một con suối mùa cạn, ngoằn ngoèo mãi chẳng thấy bờ. Hắn đi rừng, mò mẫm trong những bụi cây lởm chởm gai, bới từng gốc nứa, đào từng củ rừng. Đất cứng như đá, tay hắn rớm máu, móng bật ra, nhưng tất cả chỉ đổi lại vài mẩu rễ đắng nghét, nhét vào miệng mà cổ vẫn nghẹn. Hắn ăn trong nỗi tủi nhục, như con vật gặm đất để sống sót.
Chiều xuống, hắn gùi trên lưng một bó củi nhỏ, lặc lè về bản. Chân hắn lê từng bước nặng như có đá buộc. Mồ hôi chảy thành dòng, nhưng cái đói vẫn ngoạm vào ruột, cắn xé đến phát sốt. Trước mắt hắn, đất trời nhòe đi, rung rung như tấm lưới mắc trong gió. Có lúc hắn tưởng mình sắp ngã, nằm lăn ra đó, mặc cho rừng chôn vùi. Nhưng rồi hắn vẫn bước. Không phải vì hy vọng, mà vì một thứ bản năng còn sót lại - bản năng sống.
Về đến nhà, hắn đặt bó củi xuống, thở hồng hộc như trâu kéo gỗ. Con nhỏ chạy ra, mắt sáng lên khi thấy hắn, rồi chợt tắt ngấm khi nhìn vào đôi tay trắng trơn chẳng có gì ngoài những vết rớm máu. Nó không hỏi, chỉ đứng nép vào cột nhà, im lặng. Sự im lặng ấy như nhát dao chém vào ngực hắn, sâu và lạnh.
Hắn nhen bếp, bỏ mấy mẩu rễ vào nồi, đổ nước. Mùi hăng hắc bốc lên, xộc vào mũi. Hắn nhăn mặt nhưng vẫn để lửa cháy. Đêm đó, cả nhà ăn thứ nước đắng chát ấy, nuốt như nuốt tro. Đứa nhỏ vừa ăn vừa rơm rớm nước mắt. Hắn thấy cổ mình nghẹn cứng, nhưng vẫn nuốt, như nuốt cả nhục nhã xuống tận đáy lòng.
Những ngày sau, hắn thử làm mọi thứ: vào rừng tìm mật ong - không được; lội suối mò cua - không có; đến nhà người ta hỏi việc - ai cũng lắc đầu. Cái đói như con đỉa, bám chặt vào cổ hắn, hút đến giọt máu cuối cùng. Có hôm hắn đứng ở đầu dốc nhìn xuống nhà kia, nơi hắn từng bị bắt quả tang, trong đầu lóe lên ý nghĩ đen ngòm: hay là làm liều, lấy một lần nữa, rồi… Nhưng ngay sau đó, hắn chửi thầm mình như chửi một con chó ghẻ. Hắn biết nếu làm, hắn chẳng còn gì để giữ, chẳng còn là người nữa.
Một chiều, trời sầm sập mây đen, gió thốc hun hút từ khe núi. Hắn gùi bó củi đi đổi lấy nắm muối. Nhưng đi mãi, chẳng ai đổi. Người ta cũng đói, ai còn dư thừa mà thương? Hắn dừng lại trên một mỏm đá, nhìn xuống thung lũng chìm trong màn mưa bụi. Cả bản lác đác những mái nhà ẩn hiện như những cái chấm chìm trong bùn. Hắn bỗng thấy mình nhỏ bé đến tàn nhẫn, nhỏ đến mức một cơn gió cũng đủ cuốn hắn đi, như cuốn một chiếc lá mục.
Trời đổ mưa. Hắn ngồi co dưới gốc cây, áo ướt sũng, tóc bết vào trán. Mưa xối xả, lạnh buốt, như trăm nghìn cái roi quất lên lưng. Hắn rùng mình, nhưng không còn sức để tìm chỗ trú. Hắn ngước mặt lên, nhìn bầu trời mờ mịt, thấy một vệt sáng nhòe trong mưa, chắc là mặt trời sắp tắt. Một ý nghĩ lạ lùng len vào đầu hắn: giá mà cái mặt trời kia rơi xuống đất, tan vỡ như cái chum, hắn sẽ nhặt lấy từng mảnh để sưởi cho ấm, để nướng chín một bát ngô…
Hắn bật cười. Một tiếng cười đứt quãng, nghèn nghẹn, rồi tắt lịm trong tiếng mưa.
Khi mưa ngớt, trời tối sầm. Hắn đứng dậy, bước về nhà. Con đường đỏ loang lổ nước mưa, trơn nhẫy. Bóng hắn in xuống, run rẩy, nhạt nhòa, lúc đứt lúc nối như một sợi chỉ sắp đứt phựt. Hắn nhìn cái bóng ấy, bỗng thấy rờn rợn. Từ bao giờ hắn sống chỉ còn là một cái bóng? Một cái bóng không hình, không hồn, không ai buồn nhìn?
Về đến nhà, hắn thấy đứa nhỏ nằm ngủ co ro, môi nhợt nhạt. Bếp nguội lạnh. Vợ hắn ngồi im như một khúc gỗ, mắt đăm đăm nhìn ra khoảng tối trước hiên. Hắn không nói gì, chỉ ngồi xuống, ôm đầu. Trong óc hắn, một khoảng trống mênh mông, lạnh ngắt.
Đêm buông xuống. Gió rít qua khe vách như tiếng ai rên. Hắn ra đứng ngoài sân, nhìn lên trời. Không trăng, chỉ có những đám mây đen xám trôi là là, như những tấm chăn cũ đắp lên núi. Hắn nhìn xuống đất, thấy cái bóng mình in mờ trên nền ẩm. Bóng ấy run rẩy, nhạt dần, rồi biến mất khi màn sương kéo đến.
Hắn chợt hiểu: cái bóng của người, cũng như cái bóng của đời, chỉ là một vệt tạm bợ, nhòe nhoẹt, rồi tan đi, chẳng ai buồn nhớ.
Hắn ngồi thụp xuống đất, hai tay ôm đầu, để mặc sương ướt đẫm tóc, ướt cả mặt, chảy xuống như nước mắt. Những giọt nước mắt không còn nóng, chỉ lạnh như đá. Và đâu đó trong tiếng gió rít qua rừng, hắn nghe như có tiếng cười - tiếng cười của cái đói, tiếng cười nhạo báng cả một kiếp người.
